X Sesja Mecenatu Skarbów Słowa
W poniedziałek, 11 grudnia 2023 roku, w godzinach 930-1230, w auli Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej, odbyła się dziesiąta sesja mecenatu z udziałem abpa Wojciecha Polaka, Prymasa Polski, i bp. Radosława Orchowicza. Gości powitał dyrektor archiwum, ks. Michał Sołomieniuk, a następnie ksiądz prymas. Tegorocznymi Miłośnikami Skarbów Słowa zostali: dr Janusz Dębski (Wielka Brytania), ks. Aleksander Kozakowski (Bydgoszcz) i ks. Michał Owczarczak (Inowrocław). Wszyscy oni przekazali środki na konserwację księgi szpitala św. Marty w Gnieźnie, pochodzącej z XVII wieku. Okolicznościowe dyplomy obu duchownym wręczył ksiądz prymas, natomiast dyplom dla darczyńcy z Wielkiej Brytanii, nieobecnego na sesji, zostanie wysłany pocztą. Ksiądz Owczarczak powiedział: „Uważam, że jest to bardzo cenna i piękna inicjatywa, żeby wspierać to, co dotyczy naszej polskiej kultury, historii, dziedzictwa. Aby to mogło funkcjonować, być pokazywane, udostępniane, to potrzeba tych nakładów, żeby odrestaurowywać te zabytki i je pokazywać w szerszym gronie”.
Po wręczeniu dyplomów zebrani wysłuchali sprawozdania mgr Marzeny Szczerkowskiej, dyplomowanego konserwatora zabytków z papieru i skóry, z tegorocznych prac konserwatorskich w archiwum. Pani konserwator omówiła projekt „Piąty etap konserwacji archiwaliów sądowych z Gniezna z XV i XVI wieku”, dofinansowany przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych oraz pierwszy etap prac nad księgą wydatków szpitala św. Marty w Gnieźnie. Konserwacja tej ostatniej jednostki archiwalnej została podzielona na trzy części i w roku 2023 miały miejsce pierwsze działania ratownicze i dokumentacyjne.
Pierwszą monografie, poświęconą abp. Juliuszowi Dinderowi zaprezentował autor, ks. dr hab. Robert Kufel. Książka nosi tytuł „Juliusz Dinder, 1830-1890, arcybiskup gnieźnieński i poznański, Niemiec na stolicy prymasów Polski” i została wydana w mijającym roku przez lubelskie wydawnictwo Gaudium. Jak stwierdził autor, arcybiskup Dinder był dobrym pasterzem dla swoich obu archidiecezji i nie stał się narzędziem germanizacji. Otaczał się współpracownikami Polakami i starał się „zagoić rany” po Kulturkampfie. W dyskusji nad książką zabrał głos m. in. ks. abp Polak, który podziękował autorowi za przybliżenie tej mało znanej a zasłużonej postaci. W przerwie można było nabyć omawianą książkę i zdobyć autograf autora.
Po przerwie wystąpiła dr Elżbieta Olender, dyrektor Archiwum Państwowego w Lesznie. Tytuł jej przedłożenia brzmiał: „Spuścizny leszczyńskich księży w zasobie Archiwum Państwowego w Lesznie”. Archiwum to posiada w swoim zasobie materiały archiwalne po dwudziestowiecznych duchownych katolickich, związanych z tym miastem: ks. Sylwestrze Marciniaku, ks. Teodorze Korczu i ks. Konradzie Kaczmarku. Ksiądz Korcz i ksiądz Kaczmarek byli proboszczami fary leszczyńskiej, zaś ksiądz Marciniak był duszpasterzem chorych, wychowawcą młodzieży, w czasie wojny zaś więźniem niemieckiego obozu koncentracyjnego w Dachau. Pani dyrektor omówiła drogi, jakimi archiwum pozyskało materiały archiwalne po księżach, omówiła tez zawartość poszczególnych zespołów.
Dwa ostatnie wystąpienia dotyczyły historii muzyki i dziedzictwa muzycznego. Alan Woźniak, student z Instytutu Muzykologii Wydziału Nauk o Sztuce UAM w Poznaniu przygotował wystąpienie pt. „Źródła do słownika muzyków Rzeczpospolitej XVIII w. w zasobach Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie”. Przedstawił w nim wyniki analizy źródeł archiwalnych związanych z muzyką w katedrze w Gnieźnie w XVIII wieku. Przybliżył też ideę „Słownika muzyków Rzeczpospolitej XVIII w”. Prelegent omówił także dotychczasowe opracowania dotyczące działalności muzycznej w katedrze w Gnieźnie (m.in. ks. Władysława Zientarskiego i dr Danuty Idaszak) oraz zidentyfikował luki w wiedzy i perspektywy ich uzupełnienia. Przedstawił także sylwetki muzyków, związani z katedrą gnieźnieńską w badanym czasie. W ramach prezentacji usłyszeliśmy również fragment „Dies Irae” autorstwa Mateusza Zwierzchowskiego, kapelmistrza katedry w Gnieźnie, stanowiący ilustrację bogactwa muzycznego epoki.
Z kolei dr Marcin Konik, reprezentujący Narodowy Instytut Fryderyka Chopina w Warszawie (NIFC) zaprezentował wystąpienie na temat „Gnieźnieńskie archiwalia muzyczne w projekcie Dziedzictwo Muzyki Polskiej”. Prelegent wskazał, że NIFC od kilku lat prowadzi projekty kwerend, opracowania i digitalizacji źródeł muzycznych, będących w zasobach polskich archiwów. Instytut ze szczególną uwagą zajmuje się opracowaniem zasobów muzycznych archiwów kościelnych, ponieważ przez stulecia Kościół w Polsce był jednym z głównych mecenasów sztuki muzycznej. Jak podkreślił M. Konik, gnieźnieńskie Archiwum Archidiecezjalne posiada znaczące zbiory muzyczne, które można i należy włączyć do projektu „Dziedzictwo Muzyki Polskiej”, by stały się dostępne dla muzyków i muzykologów z całego świata. Po drugiej części sesji ponownie odbyła się dyskusja, której uczestnicy sesji zadawali pytania, odnoszące się m. in. do kronikarzy, pieczołowicie spisujących informacje historyczne oraz do kwestii zapisu chorału gregoriańskiego w bazie Répertoire International des Sources Musicales (RISM).
Na jubileuszowa, dziesiątą sesję, przybyło ok. 70 gości. Byli wśród nich kapłani z Gniezna z ks. prof. inf. Jerzym Stefańskim, ks. prał. Andrzejem Kozakowskim i ks. inf. Janem Kasprowiczem, ponadto przedstawiciele Archiwum Państwowego w Poznaniu Oddział w Gnieźnie (dr Marek Szczepaniak), Archiwum Oddziałowego IPN w Poznaniu (dr Rafał Kościański), Archiwum Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu (Aleksandra Lewandowska-Cylka), Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej w Warszawie (dr Bartosz Józwiak). Gościliśmy też bibliotekarzy: z Biblioteki Seminaryjnej w Gnieźnie (Wioletta Pankowska), Biblioteki Prowincjalnej Ojców Franciszkanów w Gnieźnie (o. Krzysztof Bartczak) i Biblioteki Instytutu Kultury Europejskiej UAM w Gnieźnie (Agnieszka Ziebarth) oraz muzealników: z Muzeum w Gostyniu (Robert Czub), Muzeum Regionalnego we Wrześni (Sebastian Mazurkiewicz), Muzeum Początków Państwa Polskiego (dr Tomasz Janiak), Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy (dr Jakub Linetty). Reprezentowane też było Centrum Kultury „Scena to Dziwna” w Gnieźnie (Joanna Łacińska-Stube), Wielkopolska Izba Gospodarcza (mec. Karol Sikorski), Wielkopolskie Towarzystwo Genealogiczne „Gniazdo” (Wojciech Jędraszewski), Stowarzyszenie Halo! z Gniezna (Ewa Pilarska-Banaszak), Towarzystwo Miłośników Gniezna (Jan Socha), Towarzystwo Miłośników Gostyńskiej Fary (Adam Kajczyk). Przybył też emerytowany dyrektor Biblioteki Publicznej Miasta Gniezna, Janusz Ambroży i dyrektor Miejskiej Biblioteki Publicznej w Koninie, Damian Kruczkowski. Gościliśmy również uczniów Akademickiego Liceum Ogólnokształcącego Milenium w Gnieźnie z nauczycielem historii, Mikołajem Macioszkiem, oraz postulat ojców franciszkanów w Gnieźnie z magistrem, o. Piotrem Okrojem. Z grona mecenasów i miłośników Skarbów Słowa z poprzednich lat obecni byli: Maria Wichniewicz, Tadeusz Zysk, ks. prof. Jan Grzeszczak i Maciej Chosiński.
X-Sesja-Mecenatu-Skarbow-Slowa
