Dziewiąta sesja miała miejsce w poniedziałek, 5 grudnia 2022 roku, w auli Muzeum i Archiwum przy ul. Kolegiaty 2. O godzinie 9.30 powitał gości dyrektor archiwum, ks. Michał Sołomieniuk, który na wstępie zaprosił zebranych do modlitwy za zmarłego dzień wcześniej śp. ks. prof. Antoniego Siemianowskiego. Wśród ok. 50 uczestników sesji był obecny ks. abp Wojciech Polak, prymas Polski i ks. inf. Jan Kasprowicz - proboszcz archikatedry, następnie Bartosz Przybyła - dyrektor Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej, dr Marek Szczepaniak – kierownik Archiwum Państwowego w Poznaniu Oddział w Gnieźnie, dr Tomasz Janiak z Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie, Agnieszka Ziebarth – kierownik biblioteki Instytutu Kultury Europejskiej w Gnieźnie, ks. dr Tomasz Krzysztofiak – dyrektor biblioteki PWSD w Gnieźnie, Ewa Przybylska – dyrektor Centrum Kultury eSTeDe w Gnieźnie, Dariusz Pilak – dyrektor Miejskiego Ośrodka Kultury w Gnieźnie. Po raz pierwszy w sesji uczestniczyli uczniowie I klasy Akademickiego Liceum Ogólnokształcącego Milenium w Gnieźnie z nauczycielem historii, Mikołajem Macioszkiem oraz przedstawiciele Wielkopolskiej Izby Gospodarczej. Nie zabrakło mecenasów i miłośników Skarbów Słowa z poprzednich lat.

Po powitaniu gości ksiądz prymas wręczył pamiątkowe dyplomy nowym darczyńcom archiwum. Mecenasem Skarbów Słowa został ks. Natan Korsak-Kędzierski z Wrocławia, zaś Miłośnikami Skarbów Słowa: Wielkopolska Izba Gospodarcza, państwo Karol i Monika Sikorscy z Gniezna (w ich imieniu dyplom odebrał Marian Sikorski, ojciec Karola) oraz ks. prof. Jan Grzeszczak z diecezji kaliskiej.

Po wręczeniu podziękowań, panowie Maciej Chosiński i Kamil Modro, oficjalni przedstawiciele Wielkopolskiej Izby Gospodarczej z siedzibą w Gnieźnie, podpisali w imieniu tejże izby porozumienie z Archidiecezją Gnieźnieńską. Dotyczy ono wspierania Mecenatu Skarbów Słowa i innych statutowych działań Archiwum Archidiecezjalnego. Dla członków Izby będą odtąd organizowane spotkania studyjne z zabytkami piśmiennictwa, oni zaś będą w środowisku przedsiębiorców propagować idee mecenatu kultury na rzecz archiwum.

Marzena Szczerkowska, dyplomowany konserwator zabytków z papieru i skóry, zaprezentowała prace konserwatorskie, jakich dokonała na rzecz archiwum w mijającym roku. Konserwacji poddano składki od 5 do 13 księgi ochrzczonych z parafii Mogilno z lat 1819-1840 (AP 17 sygn. 5) oraz rozpoczęto prace nad siedemnastowieczną księgą rachunków szpitala św. Marty w Gnieźnie (A Cap B sygn. 784).

Następnie trzech naukowców zaprezentowało projekty badawcze, których realizacja łączy się z pracą nad źródłami, przechowywanymi m. in. w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie.

Ks. prof. Cezary Korzec (Wydział Teologiczny Uniwersytetu Szczecińskiego) zapoznał uczestników z projektem pn. Biblia Ottona z Bambergu. Jest to projekt badawczy prowadzonym przez naukowców: historyków i biblistów z Instytutu Nauk Teologicznych Uniwersytetu Szczecińskiego, Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie. Projekt jest realizowany w ramach szerszego działania badawczo-edukacyjnego pn. Chrzest Pomorza w dziejach Polski i Europy – Jubileusz 900-lecia. Celem projektu jest odtworzenie szeroko rozumianego „środowiska biblijnego” działalności misyjnej Ottona z Bambergu (lata 1124-1125; 1128) z uwzględnieniem charakterystycznej dla okresu średniowiecza praktyki interpretacji Biblii w środowisku monastycznym i szkół przykatedralnych.

Ks. Jan Grzeszczak (Wydział Teologiczny Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu) zaprezentował projekt grantowy pn. Exul Patriae. Krytyczna edycja wspomnień Claude’a Antoine’a Pocharda z lat 1792-1833, realizowany w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki. Obejmuje on badania nad spuścizną tego duchownego z Francji, który jako porewolucyjny emigrant znalazł się najpierw w Szwajcarii, a następnie w Wielkopolsce, gdzie przebywał aż do śmierci w 1833 roku. Wspomnienia, w większości spisane w formie listów do przyjaciela, podzielone zostały przez autora na cztery tomy, przechowywane w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej UAM w Poznaniu oraz w Archiwum Państwowym w Poznaniu. Oryginalność źródła polega, między innymi, na szczegółowym opisie całości procesu wychowawczego dzieci w polskiej rodzinie szlacheckiej na przełomie XVIII i XIX wieku. Elementy spuścizny i biografii ks. Pocharda wymagają pogłębionych badań naukowych w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie, gdzie oprócz autografów autora przechowywane są również źródła do jego biografii. 

Prof. Juliusz Raczkowski (Wydział Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu) wygłosił referat pt. Liturgica Poloniæ. Założenie projektu badawczego. Referat dotyczył tytułowych założeń projektu, założonych celów oraz metodyki. Referent zaprezentował zaplanowane badania strukturalne z wykorzystaniem szerokiego spektrum badań nieniszczących: (1) badania składu pierwiastkowego spektrometrem rentgenowskim XRF do badań nieniszczących warstw malarskich oraz identyfikacji składów inkaustów, (2) dokumentacja kodeksów (dekoracji i bloku pisma) w bliskiej podczerwieni (NiR), fluorescencji wzbudzanej UV oraz technik dokumentacyjnych (fotografia ViS, makrofotografia, fotografia w wysokiej rozdzielczości). 

Po wystąpieniu pierwszych trzech referentów głos zabrał ksiądz prymas, który wyraził radość ze współpracy archiwum z różnymi ośrodkami naukowymi oraz podziękował tegorocznym darczyńcom. Na drugą część sesji, prowadzoną przez ks. dr. Łukasza Kruckiego, zastępcę dyrektora archiwum, składały się trzy referaty młodych badaczy. 

Ks. mgr Natan Korsak-Kędzierski, student szkoły doktorskiej Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu, przedstawił referat pn. Działalność naukowa, biblioteczna i archiwistyczna biskupa Wincentego Urbana – sufragana gnieźnieńskiego i biskupa pomocniczego we Wrocławiu. W swym wystąpieniu zawarł skrócony życiorys bpa W. Urbana, a następnie w szerszej formie przedstawił jego dokonania obejmujące odbudowę, organizację i ponowne udostępnienie, w powojennej rzeczywistości, Archiwum Diecezjalnego, Biblioteki Kapitulnej i Muzeum Diecezjalnego we Wrocławiu. Prelegent zarysował główne zagadnienia pracy naukowej i dydaktycznej biskupa Urbana jako historyka Kościoła, jego wkład w rozwój nauki, jak również umiejętność symbiotycznego łączenia różnych zadań, które podejmował w swojej pracy pasterskiej, naukowej i archiwistycznej.  

Mgr Adam Bigosiński, student szkoły doktorskiej Wydziału Historycznego Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu wygłosił z kolei referat pt. Organy jako źródło historyczne – kilka refleksji n przykładzie instrumentów w kościołach w Lądzie nad Wartą i Tursku. Referat dotyczył kwestii znaczenia kwerend archiwalnych i studiów nad materiałem źródłowym w badaniach organoznawczych. Są one kluczowe podczas wszelkiego rodzaju remontów oraz restauracji organów. Jako przykład wykorzystano materiały zgromadzone w zasobie archiwum, dotyczących organów w kościołach w Lądzie nad Wartą oraz Tursku.  

Na koniec wystąpił student Wydziału Teologicznego i Wydziału Historycznego UAM w Poznaniu, Piotr Pietryga. Jego przedłożenie nosiło tytuł Spuścizna archiwalna ks. Leona Formanowicza (1878-1942) w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie - próba charakterystyki zasobu. Student ten prowadzi badania nad tytułowa spuścizną w ramach przygotowywanej pracy magisterskiej w Zakładzie Archiwistyki WH UAM. Pan Pietryga przybliżył uczestnikom stan badań na temat ks. L. Formanowicza, a następnie zreferował jego życiorys, uwzględniając pełnioną przez kapłana funkcję archiwariusza i bibliotekarza Kapituły Katedralnej w Gnieźnie. Na zakończenie referent sformułował postulat badawczy, polegający na krytycznym opracowaniu listów z Dachau, które ks. Formanowicz wysyłał do rodziny, a które zostały po latach włączone do zasobu AAG. 

Sesji towarzyszyła ekspozycja dwóch zabytków: lekcjonarza z XII wieku (BK MS 67), jako przedmiotu badań w projektach, omawianych przez ks. prof. Korca i prof. Juliusza Raczkowskiego, oraz księga ochrzczonych parafii Kretków, zawierająca wpisy z roku 1811, poczynione przez ks. Pocharda. Sesja zakończyła się o godzinie 12.10. 

IX Sesja Mecenatu Skarbów Słowa