3 grudnia 2015 roku po raz trzeci spotkaliśmy się wraz z przyjaciółmi archiwum na Sesji Mecenatu. Tym razem tytułami Wielkiego Mecenasa uhonorowano: KKS Lech Poznań S.A., Stowarzyszenie Kibiców Lecha Poznań oraz ks. Zbigniewa Sawickiego i parafię św. Trójcy w Windsor (Ontario, Kanada). Miłośnikami Skarbów Słowa zostali natomiast: senator Robert Gaweł, mec. Iwona Olesińska, profesorowie Bogdan Maruszewski i Richard Hetnarski oraz ks. dr Hubert Nowak. Podziękowania wręczył osobiście Ksiądz Prymas, który uczestniczył w całej sesji.

Na zaproszenie odpowiedzieli wcześniejsi mecenasi i miłośnicy skarbów słowa, nadto dyrektorowie Biblioteki Raczyńskich, p. Anna Gruszecka oraz Biblioteki Publicznej Miasta Gniezna, p. Janusz Ambroży a także kierownik biblioteki IKE UAM w Gnieźnie, p. Małgorzata Matczak. Seminarium Duchowne reprezentował rektor, ks. dr Wojciech Rzeszowski, alumni roku III i pracownice biblioteki. Przybyli również p. Marek Szczepaniak, kierownik Archiwum Państwowego Oddział w Gnieźnie, przedstawiciele Archiwum Archidiecezjalnego w Poznaniu, Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie, prezesi stowarzyszeń: Ziemia Gnieźnieńska, p. Grażyna Kozanecka i Gnieźnieńscy Patrioci, Marcin Tomczak. Z poznańskiego świata nauki z zaproszenia skorzystał prof. Tomasz Jurek (PAN) a z gnieźnieńskiego – dr Kamil Wasilkiewicz z Zakładu Studiów Gnieźnieńskich IKE UAM.

Podczas sesji zaprezentowano unikatowe znalezisko z poddasza katedry gnieźnieńskiej: jedyne w Polsce zachowane luzy (głownie papierowe) z archiwum konsystorza generalnego. Omówili je doktoranci historii z Poznania: mgr Jakub Łukaszewski (UAM) i mgr Adam Kozak (PAN). Prelegenci wyjaśnili, że do 1998 roku siedziba archiwum znajdowała się w katedrze. Stamtąd zasób przeniesiono do pomieszczeń w nowej siedzibie. W katedrze pozostał jednak tzw. magazyn akt brudnych. Znajdują się tam do dziś dokumenty i książki w złym stanie zachowania. Nie można było ich przenieść do nowej siedziby, z tego względu, że wraz z nimi do nowych pomieszczeń trafiłyby zagrożenia biologiczne. Władze Archiwum podjęły decyzję o stopniowym opróżnianiu dawnego magazynu.

Najnowszego odkrycia dokonano przy okazji realizacji projektu „Inwentaryzacja zasobu Biblioteki Katedralnej w Gnieźnie” w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki. Uczestnicy projektu poszukując starodruków, niespodziewane natknęli się na dokumenty sądowe. Jest to około 1500 dokumentów, obrazujących działanie gnieźnieńskiego sądu kościelnego w II połowie XV i I połowie XVI wieku. W chwili powstania nie były to pisma najwyższej rangi, gdyż były to dokumenty obiegowe, niszczone często po ich wykorzystaniu. Ze względu na ten fakt, do naszych czasów niemal nic z podobnej dokumentacji się nie zachowało, dziś zbiór ten ma ogromną wartość naukową. Wśród dokumentów natrafiano na jednostki, które dziś należy uznać za unikatowe, np. fragmenty po księgach prezentujących czynności oficjałów – wikariuszy generalnych. Fragment z 1399 roku to obecnie najstarszy znany z Polski fragment kościelnej księgi sądowej. Inny unikat to inwentarz relikwii znajdujących się w kaplicy królewskiej katedry na Wawelu. Są też dokumenty królewskie wystawione dla protegowanych, aby uzyskali korzystniejsze rozstrzygnięcia w sądzie konsystorskim w Gnieźnie. Tym samym gnieźnieńskie archiwum stało się posiadaczem jednego z największych zbiorów średniowiecznych papierowych dokumentów. Obok gdańskich i wrocławskich – to trzeci taki zbiór w kraju.

 Dokumenty trafiły teraz do nowej siedziby Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, gdzie zostaną poddane inwentaryzacji. Zdaniem panów Łukaszewskiego i Kozaka dzięki odkryciu możliwe będzie uzyskanie pełnego obraz spraw obyczajowych, powiązanych z kulturą prawną i osobową kleru. W ten sposób historycy poznają konkretne sprawy prowadzone w sądzie kościelnym pół tysiąca lat temu, uzyskają też wgląd w ówczesne procedury. Zakres kościelnego sądownictwa 500 lat temu był bardzo szeroki i nie ograniczał się tylko do spraw związanych z klerem. Na części dokumentów odkryto też odciski pieczęci. Ich opracowaniem zajmuje się dr Piotr Pokora z Instytutu Historii UAM w Poznaniu.

 Uczestnicy sesji mogli obejrzeć wybrane dokumenty oraz ... akwarium z drobnymi fragmentami papierowymi.

 Z kolei książkę „Prymasowskie Wyższe Seminarium Duchowne w Gnieźnie (1953-1992)” zaprezentował autor, ks. dr Łukasz Krucki. Książka ta jest o tyle ważna, że gnieźnieńskie seminarium, które ma ponad czterystuletnią historię, nie doczekało się opracowania całości swych dziejów. Autor przybliżył zarówno działalność naukową i wychowawczą, jak również sylwetki osób, zaangażowanych w prowadzenie instytucji. Sporo miejsca poświęcił również kwestiom administracyjnym i budowlanym.

 Podczas kolejnej prelekcji przedstawiciel Zakładu Konserwacji papieru i Skóry UMK w Toruniu, mgr Iwona Jabłońskaja, przedstawiła prace konserwatorskie, wykonane w ramach ćwiczeń przez studentów z Torunia nad kolejnymi średniowiecznymi Dyplomami Gnieźnieńskimi.

 Na koniec uczestnicy projektu inwentaryzacji Biblioteki Katedralnej w Gnieźnie, Michał Muraszko i Radosław Franczak, omówili pod kątem oprawoznawczym odnalezione wśród starodruków książki bpa Szymona Rudnickiego (+1621).

III Sesja Mecenatu Skarbu Słowa